Bugün bir cok isimde mizah dergileri yayinladi, ya da yayinlanmaktadir. Haftalik olarak yayinlanan karikatür dergileri Girgir, Hibir, Leman, Limon, Dinazor.. vs günlük gazetelerde de yer verilen karikatürleri de hesaba katmak gerekiyor, tam anlamiyla islevlerini yerine getiyorlarmi sorusu ayri bir tartismanin konusu. Cikis itibariyle ezilenlerin baskaldiri ciziminde cok uzaklar ve bu cizgi sanati ezilenlerin elin de güclü bir silah degil artik.
Karikatür sözcügü, Italyanca ''"Carattere-karekter ile Caricare-hucüm etmek"'' sözcüklerinde türetilmis, günümüs de ise daha da gelistirilmistir. Baslangicta insanlarin yüzlerini abartarak, gariplestirerek resmetmek cizme sanati daha sonra giderek yasamin iliskilerinde mizahsal bir görünüm kazanmis, degisik ülkelerde baskaca isimlerde almistir.
17.yy'da Karikatür Italya'da dogar. Italyanlar hayvan basli, insan vucutlu potrelere caricatura isimini koymuslar. 1660 yilinda Venedik'ten Ingiltere'ye giden T.Browne, Caricatura sözcügünü kullanmaya baslar ve Sömürgelestirilir.
Karikatürü benzeyen ilk desenler Poleolitik cagdan kalmadir.
Fransa'da Areiege'de Üc Kardesler Magarasinda Dogu Ispanya'da Cevva'da Ramiga Magarasi'sinda Cezayir'de Tassili Kayaliklarinda bulunan tas üstü figürlerden bazilari karikatürün ilk tasavvurunu olustur der.. bir dönem "Dessind ile Graphic humour" isimleri olarak kullanilir.
Genellikle de karikatür ve cartoon cözcügü gecerlidir. Ülkemizde de karikatür olarak adlandirilir. Türk Dil Kurumu sözlügünde öteden beri kisaca insanin ve esyanin abartilarak cizimlenmesi olarak tanimlanir.Gercekten de bu tanima uygun mudur bir anlamda cizgi ile mizah sanati yapmak. Karikatür sanati bir cizgi ve düsündürme sanati midir gercekten? Ya da cizgi ile bir söz, yazi, hakaret..vb ile anlatilamaz olmasi bu sanatin ayrilmaz ölcütüdür.
Karikatür kavrami, cizgi sanati gelistikce tanimlamasi da degsime ugrar ve yeni cizgi sanatcilari ile ezilenler yasama yeni cizgilerle bakabilir diye düsünüyorum.
17.ci yüzyil magaralarindan, 1660 Ortacag'da din savaslari tasvirleri Luthercilerle. Calvincilerin birbirlerini cizgi sanatiyla yenme savaslari, minyatürler, görüntü savaslari, maske, sürret..vb gibi dogma ve gelisme arasinda, gelisip serpilen bir cizgi silahi Karikatür.
Rönesansin mat estetigine karsi bir baskaldiri cizgisi karikatür ezilenlerin soylulara karsi bir direnis manifestosuydu bu dönemler.Önce Hollanda ardindan Ingiltere'de siyasal baska bir nitelikten beslenen karikatür halkin günlük yasamina girer ve bu günden sonra geliserek serpilip olgunlasir.
ÜLKEMIZDE KI KARIKATÜR'ÜN MACERASI
Osmanli süresinde karikatür Batilasmanin bir bicimi olarak gelisir. Basin yasamiyla birlikte siyasal atmosferinde olgunlastigi 1870 yillarinda Teodar Kasap adli Rum kökenli biri tarafindan "Diyojen" adinda ilk mizah dergisi yayinlanir, ama bu dergiden öncede karikatür basilmistir. Diyojen'in cikisi basim ve cizgi mizahin devrinin baslangici olarak kabul edilir.
Diyojen kapatilmasiyla Hayat dergisini yayinlamaya baslar Kasap.Bu mizah dergisi osmanli pasa ve sehzadelerini rahatsiz eder ve basina karsi tedbir almaya baslarlar.1876'da meclisi mizah yayinlarina yasak gelir Matbaanin Nizannamesi ile padisah bir devrin özgürlük cizgisi karikatürü engeller.
Mesrutiyet'in ilani ile yeniden yayinlanir ve Kalem cikar. Cumhuriyetin ilan ile günlük gazetelerde karikatür yayginlasir.Bir cizgi sanati olarak hizla gelisim kaydeder, cizgi roman, bir karekter, kisinin günlük öyküsüne dönüsür basinda. Cizgi film, cizgi heykel, seramikte grafik sanat dallarinda da gelir.
CIZGI MIZAHIN KÖKENI
Mizahin adi üstünde eglence ve hosgörü, hemen tüm alanlarda mizah eglence ile hosgörü yada hosgörü bunun tahammül siniri zorlar niteliktedir. Ayrica Mizahin tam ortaya cikabilmesi gibi dogal bir hosgörünün ortada bulunmasi gerekir. Aklima gelmisken yazmadan gecmeyeyim bunu bir dönem Tansu Ciller basbakanken her gün haberler sonlanirken basbakanin gaflari
yayinlanirdi ama aslinda kizdiklari basbakani halka sevdirmekti amaclari.
Toplumsaal yasamda yasak ve kötü bilinen her konuyu özgürce cizmek, saka yollu olarak tanimlaniyor. Bu bicimiyle düsünürsek mizah, toplumsal ic güdülerin nesesi olarak tanimlamak gerekiyor.Her mizahta kötü ile iyi bir savasim icindedir. Yani bir güldürme sanati, yazili ve sözlü mizah. Yazili mizah okuyani hem güldüren hemde düsündüren bir rolü vardir buna ben
ikili görev diyorum. Misal bu sitenin sahibi kim?Karikatürü(Uzaylilar yayinlandi burda)
Karikatür ile mizahin iliskisinde karikatür cizgi sanati olarak, insani düsündüren. Mizah ise daha cok gülmeye sartlandirilmistir.
MIZAHIN EVRIMLESMESINDE CÜMLELER
LATIFE :Yumusak,hos kökeninden gelmektedir. Espri lugatidir.
NÜKTE :Bir sözün, bir düsüncenin yanlis olmasi halinda,yada acik yalan verildiginde karsisindakine hak ettigi bir imkan verir. Nüktenin ölcüsü zarif olusu ile ilk söz kurdugu baglantidir.
SAKA :Bir olaylar zincirinin gercek olmayisindan anlamini aldigi gibi kisiler arasinda özel bir dostluk istegi icinde bir tipilik kazanir
IGNE iLE TAS :Üstü kapali yerler olarak bilinir.Kisi yada olay gizlensede tas üstüne atilir,Igne ise iki kisi arasinda ki bir konuyu muspettir.
HICIV :En yaygin mizah türüdür.Hos görüyü affetmez,en agir mizah cesididir. Kelime ve kelime oyunlari arasinda ki savdır.
ALAY :Ölcüsü, inceligi olan bir mizah cesididir. Alay,cekismeli kisiler arasindaki övücü, yükseltici "Kriko" fakat gercek olmayan bir iliskiler hülyasidir, kArsidakine benzetilir.
HALT :En ilgi cekenidir. Bir isi kasimak "Karistirmak" dilimin söylemedigi sözler Lemanda bolca var..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder